Η μεγάλη πρωτοτυπία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ είναι ότι εισάγει στις διπλωματικές και γεωπολιτικές σχέσεις επιχειρηματικές πρακτικές. Και εκ πρώτης όψεως, αυτή η καινοτομία ίσως να μην είναι κακή. Οι επιχειρηματικές σχέσεις και συναλλαγές δεν είναι εκ προοιμίου εχθρικές γατί και οι δύο συναλλασσόμενες πλευρές ελπίζουν κάτι να κερδίσουν. Ιδιαίτερα δε σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, όπως είναι λίγο ως πολύ αυτή του σημερινού κόσμου. Και στην αγορά αυτή, ο επιχειρηματίας Αμερικανός πρόεδρος και η οικογένειά του, ως φαίνεται, θέλουν να κάνουν καλές συμφωνίες και επενδύσεις, κάτι που είναι χόμπυ για τον Ντόναλντ Τραμπ.
Του Aθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Εντυπωσιακό από την άποψη αυτή είναι το σχετικό ρεπορτάζ του συναδέλφου Romain Gubert, για λογαριασμό του γαλλικού περιοδικού Le Point.
Με τίτλο τις επενδύσεις του γαμπρού του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ στα Βαλκάνια, ο Γάλλος δημοσιογράφος γράφει:
«Είναι ένας παράδεισος. Ένα μικρό βότσαλο στην Αδριατική Θάλασσα.
Το αλβανικό νησί Sazan είναι το βασίλειο των φιδιών, των γρύλων, των πουλιών και ακόμη, λέγεται, μερικών αρκούδων που απολαμβάνουν την άγρια λεβάντα και τα πεύκα τριακοσίων ετών. Το καλοκαίρι, μερικά Zodiacs αποβιβάζουν τουρίστες από την Αυλώνα, τη γειτονική παραθαλάσσια πόλη.
Στα αλβανικά, ο «παράδεισος» ονομάζεται parajsa. Όμως τους τελευταίους μήνες έχει γίνει «νησί του Τραμπ». Ένα περίεργο μέρος όπου απαγορεύεται να περπατήσετε έξω από τη μεγάλη παραλία. Για εξήντα χρόνια, το Sazan ήταν μια μυστική στρατιωτική βάση από την οποία μόνο μερικά κατεστραμμένα μπλοκ και χιλιάδες νάρκες έχουν απομείνει σήμερα. Όταν το καθεστώς κατέρρευσε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το Σαζάν έγινε ουδέτερη ζώνη. Το τελευταίο ακατοίκητο νησί της Αδριατικής.
Ο έρωτας της Ιβάνκα Τραμπ και του συζύγου της, Τζάρεντ Κούσνερ, με την πρώτη ματιά για τον Σαζάν φιγουράρει στα βιβλία της τοπικής ιστορίας. Αυτό συνέβη πριν από τέσσερα χρόνια,τότε που το ζεύγος είδε καλές ευκαιρίες για χρήμα στην περιοχή..Στα Τίρανα, την πρωτεύουσα της Αλβανίας, όπου κάποιοι άνθρωποι ονειρεύονται να χτίσουν πολυτελή ξενοδοχεία (ο αριθμός των τουριστών έχει τριπλασιαστεί μέσα σε δέκα χρόνια), αρπάζουν την ευκαιρία. Ο Auron Tare, πρώην αρχαιολόγος, ως γενικός διευθυντής της Εθνικής Παράκτιας Υπηρεσίας της Αλβανίας, ετοιμάζει μια εξατομικευμένη επίσκεψη λίγων ημερών για το ζευγάρι Τραμπ-Κούσνερ και μερικούς άλλους πιθανούς επενδυτές (Nasser al-Khelaïfi, το αφεντικό της PSG, καθώς και έναν επιχειρηματία από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα). Ένα ελικόπτερο και ένα όμορφο γιοτ είναι διαθέσιμα στη μικρή ομάδα.
Ο Auron Tare γνωρίζει τις πιο όμορφες γωνιές της περιοχής. Δείχνει την υπέροχη βίλα που έχτισε ο Τζορτζ Τένετ, γιος Αλβανών μεταναστών που ήταν επικεφαλής της CIA υπό τον Μπιλ Κλίντον και τον Τζορτζ Μπους. Οργανώνει γεύμα στη καλύτερη ψαροταβέρνα της περιοχής με οικοδεσπότη τον πρώην συμπαίκτη του στο μπάσκετ, Έντι Ράμα και σήμερα Αλβανό πρωθυπουργό. Στην εξουσία από το 2013, είναι αστείος, ζεστός, μεσογειακού στυλ, ανεπιτήδευτος και γνωρίζει καλά τον Ντόναλντ Τραμπ, με τον οποίο έχει συνεργαστεί σε διεθνείς συνόδους κορυφής.
Η επέμβαση ήταν άψογη. Η Ιβάνκα Τραμπ και ο σύζυγος της, Τζάρεντ Κούσνερ, ονειρεύονται φωναχτά τι θα μπορούσαν να κάνουν με αυτό το νησί που η Αλβανία είναι έτοιμη να παραχωρήσει. Έχουν αρχιτέκτονες και δικηγόρους που ηδη εργάζονται. Τον επόμενο χρόνο, ο Τζάρεντ Κούσνερ με τους συνεργάτες του, είναι έτοιμος να επενδύσει λίγο περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο δολάρια, όχι μόνο στο Σαζάν, αλλά και στον κόλπο, σε έναν γιγάντιο βάλτο βόρεια της Αυλώνας που τώρα είναι άκτιστος. Πέρυσι, τον Δεκέμβριο, ένα μήνα μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου, ο Κούσνερ υπέγραψε προσύμφωνο για μίσθωση ενενήντα εννέα ετών.
Ο έρωτας της Ιβάνκα με την πρώτη ματιά για τον Σαζάν είναι λαμπερός. Αλλά είναι - πρώτα και κύρια! - μια ιστορία με πολλά χρήματα. Γιατί ο Τζάρεντ Κούσνερ κάθε άλλο παρά αφελής επενδυτής είναι. Ο όμιλος του, με έδρα το Μαϊάμι, έχει περιουσιακά στοιχεία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλο τον κόσμο, ξεκινώντας από τη Μέση Ανατολή (οι Σαουδάραβες είναι οι κύριοι εταίροι και μέτοχοι του).
Ο Κούσνερ δεν ανακάλυψε την περιοχή μετά από μια βόλτα με ελικόπτερο. Ένας ανθρωπός του στα Βαλκάνια είναι ο Richard Grenell. Ο Ντόναλντ Τραμπ διόρισε τον πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στη Γερμανία ως ειδικό απεσταλμένο στη Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο κατά την πρώτη του θητεία. Ήταν επίσης αυτός που διαπραγματεύτηκε μια άλλη εξαγορά στην περιοχή για λογαριασμό του Τζάρεντ Κούσνερ: ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο του Βελιγραδίου πρωτεύουσα της Σερβίας.
Ο μελλοντικός «Πύργος Τραμπ», όπως θα ονομάζεται, θα στεγάσει ένα πολυτελές ξενοδοχείο, ένα γιγάντιο εμπορικό κέντρο και αριστοκρατικά διαμερίσματα. Για πολλούς, έχει γίνει σύμβολο των συναλλαγών και των σκοτεινών πρακτικών της κυβέρνησης. Και για καλό λόγο: για να προσφερθεί η γη στον Τζάρεντ Κούσνερ, ψηφίστηκε ειδικός νόμος. Το κτίριο έπρεπε να αφαιρεθεί από την κατάταξή του στον Εθνικό Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ένας υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού προτίμησε να παραιτηθεί παρά να επικυρώσει το έργο. Απόλυτα γαλλόφωνη, κληρονομιά μιας εποχής που η Γαλλία και η Σερβία είχαν στενές σχέσεις, η δικηγόρος Καταρίνα Κόστιτς σκανδαλίζεται: «Το αν σας αρέσει ή όχι το στυλ του κτιρίου όπως υπήρχε πριν από τη βομβιστική επίθεση είναι ένα πράγμα. Αλλά το έργο του Πύργου Τραμπ είναι η άρνηση της ιστορίας μας. Αυτό θα άξιζε μια συζήτηση για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης μας.»
Στο γραφείο του, όχι μακριά από τη σερβική προεδρία και το κοινοβούλιο, ο Ράντοβαν Κούπρες, ιδρυτής της CRTA, μιας ΜΚΟ που υπερασπίζεται τη διαφάνεια στην πολιτική, είναι επίσης έξαλλος. Αλλά για άλλους λόγους. «Το πρόβλημα δεν είναι πραγματικά η ίδια η οικογένεια Τραμπ. Αλλά είναι η πολιτική μας τάξη. Είμαστε μια από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο και όλα έχουν -γίνει κάτω από το τραπέζι.» Ανησυχεί ιδιαίτερα για τον συνεργάτη του Τζάρεντ Κούσνερ, έναν προγραμματιστή από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ο οποίος κέρδισε ήδη το συμβόλαιο πριν από δώδεκα χρόνια για την ανάπτυξη των αποβάθρων στις όχθες του Σάβα, του παραπόταμου του Δούναβη που διασχίζει το Βελιγράδι. «Είναι αισθητικά πολύ άσχημο. Έχουν εκδιώξει χιλιάδες ανθρώπους που ζούσαν εκεί για δεκαετίες και, πάνω απ' όλα, έχουν επιστρέψει τμήματα της γης σέ υψηλόβαθμους αξιωματούχους κάτω από περίεργες συνθήκες.»
«Το θέμα είναι ότι ο Τραμπ και οι περί αυτόν έχουν για καλά πλέον εγκατασταθεί στα Βαλκάνια και αυτή η εξέλιξη είναι μεστή σε νοήματα», μας είπα ο έμπειρος Σέρβος συνάδελφος ΜΚ, που δεν θέλει δημοσιότητα. Κατά την εκτίμηση του, η οποία δεν στερείται βάσης, το γεγονός του πολλαπλασιασμού των έργων ακινήτων με τον Τζάρεντ Κούσνερ προφανώς δεν είναι ασήμαντο για τη Σερβία και την Αλβανία. Τους επιτρέπει να έχουν πρόσβαση σε επενδυτές στη Μέση Ανατολή καθώς και στον Λευκό Οίκο. Σε αντίθεση με την πρώτη θητεία του πεθερού του, κατά την οποία είχε επίσημο ρόλο (ως ειδικός σύμβουλος, διαπραγματεύτηκε τις Συμφωνίες του Αβραάμ, που υπογράφηκαν το 2020, οι οποίες εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και πολλών αραβικών χωρών), ο Τζάρεντ Κούσνερ δεν έχει πλέον καμία «επίσημη» λειτουργία. Αλλά είναι, στην πραγματικότητα, παντοδύναμος. Για το ουκρανικό ζήτημα, σε αυτόν αναφέρονται οι Steve Witkoff και Marco Rubio, οι Αμερικανοί διαπραγματευτές. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, ήταν επίσης στην πρώτη γραμμή χάρη στο δίκτυο του στη Μέση Ανατολή καθώς και στο Ισραήλ (ο πατέρας του ήταν πάντα κοντά στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου). Μερικές φορές έκανε απίθανα ξεσπάσματα, όπως αυτό: «Οι παραθαλάσσιες ιδιοκτησίες στη Γάζα θα μπορούσαν να έχουν μεγάλη αξία εάν οι άνθρωποι επικεντρώνονταν στην οικοδόμηση μέσων διαβίωσης αντί να ξοδεύουν χρήματα σε σήραγγες».
Και από την άποψη αυτή, ίσως τα λογια του γαμπρού του Ντόναλντ Τραμπ να κρύβουν εξελίξεις που θα παρακολουθήσουμε live στο αφικνούμενο 2026.