Η σύνοδος κορυφής των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη θα αποτελέσει «crash test» για την ενότητα του μπλοκ — ή θα καταδείξει αν ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να το διασπάσει, σχολιάζει το Politico σε αποκαλυπτική του ανάλυση.
Μια κρίσιμης σημασίας διαφωνία μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σχετικά με τη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει από την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της χώρας αποκαλύπτει μια βαθύτερη διαίρεση σε ολόκληρη την ήπειρο σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης μιας νέας παγκόσμιας τάξης και την άνευ προηγουμένου πίεση από τις ΗΠΑ.
«Θέλουν να μας κάνουν αδύναμους», τόνισε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ με γνώση της διατλαντικής σχέσης και των προετοιμασιών για τη σύνοδο κορυφής.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτή την εβδομάδα πρέπει να κάνει δύο πράγματα. Οι ηγέτες χρειάζονται απτά αποτελέσματα, ιδίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Αλλά οι κυρίαρχες κυβερνήσεις λένε επίσης ότι πρέπει να υποστηρίξουν την ΕΕ όταν ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να επηρεάσει την πολιτική, και περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες από ποτέ — από τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας μέχρι τον Αντρέι Μπάμπις της Τσεχίας — απορρίπτουν την κατεστημένη άποψη των Βρυξελλών.
«Ήθελα να κλάψω»
Η ΕΕ θα «υπέστη σοβαρή ζημιά για χρόνια» εάν δεν καταφέρει να καταλήξει σε συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, προειδοποίησε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς σε συνέντευξη στη γερμανική τηλεόραση. «Και θα δείξουμε στον κόσμο ότι, σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή της ιστορίας μας, είμαστε ανίκανοι να σταθούμε ενωμένοι και να δράσουμε για να υπερασπιστούμε την πολιτική μας τάξη σε αυτήν την ευρωπαϊκή ήπειρο».
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ πιέζουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις - τουλάχιστον αυτές που θεωρούν πιο φιλικές - να απορρίψουν το σχέδιο χρήσης 210 δισεκατομμυρίων ευρώ σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, δήλωσαν στο Politico τέσσερις αξιωματούχοι της ΕΕ που συμμετείχαν στις συζητήσεις.
Όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο, δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για τα ρωσικά assets επειδή το Βέλγιο αντιτάχθηκε. Δύο μήνες αργότερα, είναι σαφές ότι το πρόβλημα της ΕΕ δεν είναι πραγματικά το Βέλγιο, είναι ο Τραμπ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι πιο ισχυρές πρωτεύουσες διαπραγματεύονται μεταξύ τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, προσπαθώντας να πείσουν τον Βέλγο πρωθυπουργό Μπαρτ Ντε Βέβερ - του οποίου η υποστήριξη είναι κρίσιμη επειδή η χώρα του φιλοξενεί τα περισσότερα από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει στην Ευρώπη - να συμμετάσχουν. Οι συζητήσεις έχουν γίνει πιο έντονες την τελευταία εβδομάδα, καθώς η ΕΕ προσπάθησε να δώσει εγγυήσεις στο Βέλγιο.
Ωστόσο, οι πιθανότητες επίτευξης συμφωνίας χειροτέρεψαν παρά βελτιώθηκαν ακόμη και κατά τη διάρκεια της Τρίτης, παραδέχθηκε ο ανώτερος αξιωματούχος, ο οποίος δεν θέλησε να μιλήσει επώνυμα. «Ήθελα να κλάψω», είπε για την ατμόσφαιρα μιας συνάντησης στις Βρυξέλλες των υπουργών Υποθέσεων της ΕΕ που προετοιμάζονταν για τη σύνοδο κορυφής.
«Δεν είναι πλέον ηγέτης του ελεύθερου κόσμου»
Η Ουκρανία χρειάζεται απεγνωσμένα χρήματα, καθώς αντιμετωπίζει έλλειμμα προϋπολογισμού 71,7 δισεκατομμυρίων ευρώ το επόμενο έτος. Εάν τα μετρητά δεν αρχίσουν να ρέουν μέχρι τον Απρίλιο, θα πρέπει να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες, κάτι που θα μπορούσε να πλήξει το ηθικό και την ικανότητά της να συνεχίσει να αμύνεται, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας.
Η βελγική κυβέρνηση λέει ότι η αντίθεσή της στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση του δανείου οφείλεται στην ανάγκη να προστατεύσει τους δικούς της φορολογούμενους από το να βρεθούν αντιμέτωποι με το βάρος σε περίπτωση που χρειαστεί ποτέ να επιστραφούν τα χρήματα.
Για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πρόκειται για ευρύτερη γεωπολιτική.
Η αμερικανική εκστρατεία επιρροής, η οποία οδήγησε αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ να παρακάμπτουν τις Βρυξέλλες και να κάνουν παρασκηνιακές διαβουλεύσεις με τις πρωτεύουσες, οδήγησε την Ιταλία, τη Βουλγαρία, τη Μάλτα και την Τσεχία να ενταχθούν στην ομάδα των διαφωνούντων κρατών.
Η αποτυχία θα ήταν καταστροφή για τη θέση της ΕΕ στον κόσμο, επισήμαναν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, δεδομένου του μηνύματος που θα έστελνε. Όχι μόνο για την εριστική κυβέρνηση Τραμπ - η οποία, στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας που δημοσίευσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, δήλωσε ότι θα υποστηρίξει τις ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις - αλλά και για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος αμφισβητεί ανοιχτά την κυριαρχία των πρώην σοβιετικών κρατών.
Ο Μάνφρεντ Βέμπερ, ηγέτης του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της μεγαλύτερης πολιτικής οικογένειας της ΕΕ, έδωσε μια εντυπωσιακή αξιολόγηση την Τρίτη σχετικά με την επιδεινούμενη κατάσταση των σχέσεων.
«Οι ΗΠΑ προφανώς δεν είναι πλέον ηγέτης του ελεύθερου κόσμου», ξεκαθάρισε σε δημοσιογράφους στο Στρασβούργο, όπου συνεδριάζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα. Η κυβέρνηση Τραμπ «αποστασιοποιείται από εμάς».
Μια διαλυμένη Ουκρανία θα είχε ένα πιο αδύναμο ρόλο στις ειρηνευτικές συνομιλίες, υπονομεύοντας τις πιθανότητές της να επιτύχει τη διαρκή ειρήνη που χρειάζεται για να ανοικοδομήσει από την καταστροφή τεσσάρων ετών ολοκληρωτικού πολέμου.
«Δεν έχω λέξεις»
«Δεν έχω καν την κατάλληλη λέξη», δήλωσε η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κρίστεν Μίχαλ στο Politico όταν ρωτήθηκε τι θα συμβεί εάν η ΕΕ δεν καταφέρει να εξασφαλίσει μια συμφωνία δανείου. Το Κίεβο πρέπει να γνωρίζει «ότι η Ευρώπη στηρίζει την Ουκρανία ό,τι και να γίνει. Ότι δεν χρειάζεται να αποδεχτεί την κακή συμφωνία».
Σύμφωνα με ένα διαρρεύσαν προσχέδιο ειρηνευτικού σχεδίου που διαπραγματεύτηκε ο Λευκός Οίκος και το Κρεμλίνο, η Ουάσινγκτον θέλει να χρησιμοποιήσει μέρος των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας για να χρηματοδοτήσει τις προσπάθειες ανοικοδόμησης υπό την ηγεσία της. Η αποδέσμευση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων στην Ουκρανία ως μέρος ενός δανείου αποζημίωσης θα επέτρεπε στο Κίεβο να αποφασίσει το ίδιο πού θα κατευθύνει τα χρήματα, με τη Γαλλία να πιέζει για μια προσέγγιση που θα έχει προτεραιότητα την Ευρώπη στις δαπάνες για όπλα.
Ο Τραμπ ασκεί επίσης πιέσεις στον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να παραχωρήσει στη Ρωσία τμήματα βαριά οχυρωμένης και στρατηγικά σημαντικής περιοχής στο Ντονμπάς - γη που δεν ελέγχει σήμερα το Κρεμλίνο.
Ο Λευκός Οίκος απέρριψε τις κατηγορίες των Βρυξελλών για ανάμειξη.
«Οι φλυαρίες από ανώνυμες πηγές που δεν ήταν παρούσες σε αυτές τις συζητήσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη», δήλωσε η αναπληρώτρια γραμματέας Τύπου του Λευκού Οίκου, Άννα Κέλι. «Ο μόνος στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να φέρουν ειρήνη σε αυτή τη σύγκρουση... Τόσο οι Ουκρανοί όσο και οι Ρώσοι έχουν σαφώς δηλώσει τις θέσεις τους σχετικά με τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, και η μόνη μας δουλειά είναι να διευκολύνουμε μια ανταλλαγή απόψεων που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μια συμφωνία.
Η «πυρηνική επιλογή»
Οι καρκινοβατούσες διαπραγματεύσεις της Τρίτης είδαν τους αξιωματούχους και τους ηγέτες της ΕΕ να θέτουν ολοένα και περισσότερο την πυρηνική επιλογή: να περατωθεί το δάνειο αποζημιώσεων με ειδική πλειοψηφία — με άλλα λόγια, να αγνοηθούν οι αντιρρήσεις ορισμένων χωρών και να προχωρήσουν ούτως ή άλλως. Αλλά ορισμένοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι αυτό θα διέλυε ένα ήδη διασπασμένο μπλοκ και πιθανότατα θα το βύθιζε σε πραγματική κρίση.
Μια άλλη εναλλακτική λύση είναι ορισμένες χώρες απλώς να προσφέρουν περιορισμένα διμερή δάνεια.
«Είναι σημαντικό να έχουμε το Βέλγιο» στη συμφωνία, «αλλά ας δούμε», δήλωσε η πρωθυπουργός της Λετονίας, Εβίκα Σιλίνια, στο Politico την Τρίτη. «Αν αυτή [η ψήφος με ειδική πλειοψηφία] είναι η μόνη [επιλογή], γιατί όχι;»
«Είναι σημαντικό για την ΕΕ να δείξει τη δύναμή της καθώς και την ικανότητά της να λάβει μια ισχυρή απόφαση, επειδή εργαζόμαστε εδώ και αρκετό καιρό και υποσχεθήκαμε στην Ουκρανία ότι θα τους βοηθήσουμε με οικονομικούς πόρους - και τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία είναι πραγματικά μια καλή πηγή», είπε.
Η Σιλίνια πρόσθεσε με νόημα: «Για το Βέλγιο, νομίζω ότι δεν εύχομαι να γίνει δεύτερη Ουγγαρία». Το Politico ανέφερε την περασμένη εβδομάδα ότι διπλωμάτες είχαν προειδοποιήσει ότι το Βέλγιο κινδύνευε να αποξενωθεί από τη λήψη αποφάσεων της ΕΕ ως αποτέλεσμα της αδιαλλαξίας του στη συμφωνία για τα περιουσιακά στοιχεία.
Για την Ουκρανία, το δάνειο αποζημίωσης που χρηματοδοτείται από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα ήταν η καλύτερη λύση για την οικονομική της μαύρη τρύπα - η υποστήριξη του ΔΝΤ για τη χώρα εξαρτάται από το σχέδιο.
Αλλά ο Ζελένσκι, σε μια συνομιλία WhatsApp με δημοσιογράφους τη Δευτέρα, ήταν ρεαλιστής. Δεν τον νοιάζει πώς η Ουκρανία θα πάρει τα χρήματα, αρκεί να τα πάρει.
«Φυσικά, θα θέλαμε πραγματικά να χρησιμοποιήσουμε [τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία] για να αποκαταστήσουμε το κράτος μας», καθώς «είναι δίκαιο οι Ρώσοι να πληρώσουν για την καταστροφή». Αλλά, πρόσθεσε, «ένα δάνειο επανορθώσεων ή οποιαδήποτε μορφή που βασίζεται στο ποσό των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας — μεταξύ 150 και 200-210 δισεκατομμυρίων δολαρίων συνολικά — είναι πράγματι κάτι που αλλάζει τα δεδομένα».
Με τις συνομιλίες μεταξύ Ευρωπαίων αξιωματούχων να μην καταλήγουν σε συμφωνία, οι ηγέτες θα έχουν το ασυνήθιστο καθήκον στη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης να βρουν οι ίδιοι μια λύση πρόσωπο με πρόσωπο.