Έχουμε δύο σχέδια για την οργάνωση του κράτους: Tο ένα είναι η σημερινή πραγματικότητα που βαφτίστηκε πριν το 2019 ως «επιτελικό κράτος» αλλά αποδείχτηκε μέχρι το 2025 ότι ήταν συγκεντρωτικό, αντί-αποκεντρωτικό και με πολλές εστίες διαφθοράς κράτος.
Συγκεντρωτικό είναι ένα κράτος που θέλει να μην εισπράττει η αυτοδιοίκηση τα πρόστιμα του ΚΟΚ για να φτιάξει το οδικό της δίκτυο αλλά θέλει να τα εισπράττει το κράτος για να δίνει επιδόματα σε ένστολους και στρατιωτικούς.
Συγκεντρωτικό είναι το κράτος που βαφτίζει το τέλος διαμονής που σε όλη την Ευρώπη εισπράττεται από την αυτοδιοίκηση Τέλος Ανθεκτικότητας στην Κλιματική Κρίση και το κατευθύνει σε κεντρικό ταμείο.
Συγκεντρωτικό είναι ένα κράτος που κλείνει 204 καταστήματα ΕΛΤΑ μέσα σε 90 μέρες και η αυτοδιοίκηση το μαθαίνει από την τηλεόραση.
Συγκεντρωτικό είναι ένα κράτος που δεν δίνει ενεργειακό χώρο σε δήμους σε συνθήκες ενεργειακή κρίσης.
Συγκεντρωτικό είναι ένα κράτος που δίνει ψίχουλα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Και άκουσα χθες με έκπληξη από την κυβέρνηση ότι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορεί να κάνει η αυτοδιοίκηση και μπορεί να τα κάνει το κράτος. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο και γι αυτό σε όλη την Ευρώπη υπάρχει ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση γιατί η αυτοδιοίκηση κάνει αυτά που δεν μπορεί ή δεν κάνει καλά το κράτος. Αλλιώς δεν θα υπήρχε.
Και αν στο μέσο της δεύτερης τετραετίας τα βήματα που έχουν γίνει είναι προς την συγκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων, τότε αυτό δεν αλλάζει: μόνο χειρότερο μπορεί να γίνει.
Σε όλη την Ευρώπη η Αυτοδιοίκηση καταρτίζει σχέδια για καλύτερο χωροταξικό και αστικό σχεδιασμό στην Ελλάδα παίρνουν τις πολεοδομίες από τους Δήμους, αποκλείουν τους Δήμους από τον σχεδιασμό της διαχείρισης απορριμμάτων, επανάφεραν τις διατάξεις του ΝΟΚ θεσπίζοντας οικονομικό αντίτιμο για την καταστροφή των πόλεων μας.
Αυτό είναι το συγκεντρωτικό κράτος.
Οι παρεμβάσεις των Δήμων για τα μεγάλα προβλήματα του δημογραφικού, του στεγαστικού, των σοβαρών υποδομών, είναι υπονομευμένες από την έλλειψη θεσμικού πλαισίου και πόρων.
Λέει ο κ. Λιβάνιος: Αν θέλετε, μπορείτε να βοηθήσετε στο δημογραφικό δίνοντας από 3.000 ευρώ για κάθε παιδί. Από που; Κάνει παροχές με τα χρήματα των Δήμων που δεν έχουν, ενώ τα υπερπλεονάσματα της κεντρική κυβέρνησης προκαλούν ίλιγγο.
Και φυσικά είναι απαράδεκτο να ακούμε από τον Υπουργό Εσωτερικών να λέει στην Αυτοδιοίκηση αν θέλετε χρηματοδότηση αυξήστε τα δημοτικά τέλη εις βάρος των δημοτών. Και εδώ αύξηση;
Η κατάσταση της αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα περιγράφεται στην νέα Έκθεση του Κογκρέσου του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Συνοψίζει: Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα συγκεντρωτική, και η τοπική αυτοδιοίκηση περιορίζεται μόνο σε εγκρίσεις ή γνωμοδοτήσεις. Οι τοπικές Αρχές δεν διαθέτουν την εξουσία να εγκρίνουν δεσμευτικούς τοπικούς κανονισμούς, παρά μόνον σε περιορισμένες περιπτώσεις. Οι περισσότερες τοπικές αρχές αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις προσωπικού, γεγονός που μειώνει την επιχειρησιακή τους ικανότητα. Οι οικονομικοί πόροι των τοπικών αρχών δεν είναι ανάλογοι. Η δημοσιονομική αυτονομία των ΟΤΑ είναι πολύ αδύναμη, η πιο αδύναμη σε όλη την Ευρώπη. Η ελεύθερη άσκηση των καθηκόντων των δημάρχων παρεμποδίζεται από εθνική νομοθεσία που επιτρέπει την εύκολη άσκηση διώξεων εναντίον τους.
Αυτή είναι η κατάσταση, με τα μάτια της Ευρώπης.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η ΚΕΔΕ, η πλειοψηφία της, θα ανεχθεί την αντι-αυτοδιοικητική κυβερνητική πολιτική, αν θα υπερασπιστεί τον ρόλο και τον θεσμό της Αυτοδιοίκησης απέναντι σε μια υπερσυγκετρωτική κεντρική εξουσία.
Η χώρα μας έχει ανάγκη μιας ευρωπαϊκής προοδευτικής πολιτικής και μία μεγάλης μεταρρύθμισης – τομής στη λειτουργία του κράτους, στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με μεγάλη αποκέντρωση εξουσιών – αρμοδιοτήτων και πόρων ώστε να περάσουν στους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης όχι μόνο τα «τοπικά ζητήματα», αλλά και οι δημόσιες πολιτικές που έχουν Περιφερειακή – Τοπική διάσταση, δηλαδή η πλειονότητα των σημερινών κρατικών αρμοδιοτήτων.
Είναι η ώρα να ξεκινήσει μια μεταρρύθμιση που να υποστηρίζει την άσκηση των δημόσιων πολιτικών στο εγγύτερο προς τον πολίτη επίπεδο, με διαδικασίες κοινωνικής συμμετοχής και ελέγχου, άρα με ενίσχυση της εκπροσώπησης των πολιτών και των διαδικασιών συμμετοχής και ουσιαστικής λογοδοσίας.
Για εμάς, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες αποτελούν τα κύτταρα της τοπικής ανάπτυξης και βασικοί συντελεστές για την Πράσινη και Ψηφιακή μετάβαση. Μόνο έτσι θα αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά την ερήμωση της υπαίθρου, ιδίως των ακριτικών περιοχών, και το μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας και θα πετύχουμε την αποκέντρωση αποφάσεων και οικονομικών λειτουργιών.
Ενόψει της Συνταγματικής Αναθεώρησης, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις που θα κατοχυρώνουν θεσμικά το ρόλο της Αυτοδιοίκησης και θα ανοίγουν το δρόμο σ΄ αυτήν την μεγάλη μεταρρύθμιση. Γιατί εμείς ξέρουμε πολύ καλά ότι αδύναμη Αυτοδιοίκηση σημαίνει χειροτέρευση της καθημερινότητάς των πολιτών και περαιτέρω οικονομική επιβάρυνση τους. Σημαίνει ασθενή και αναποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση. Σημαίνει αδύναμη Δημοκρατία. Αντίθετα μια ισχυρή Αυτοδιοίκηση θα δημιουργήσει το υπόβαθρο για επίτευξη στόχων όπως η βιώσιμη ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη, πολιτική δημοκρατία και εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.