Ανατροπή από το ΣτΕ για ΝΟΚ: Ποιες άδειες «ξεπαγώνουν» – Το σκεπτικό της απόφασης

Το Συμβούλιο της Επικρατείας δημοσίευσε ανακοίνωση σχετικά με το σκεπτικό πίσω από την έγκριση του προεδρικού διατάγματος για τον Νέο Οικοδομικό Κώδικα (ΝΟΚ). 

Σύμφωνα με το σχέδιο διατάγματος, η ρύθμιση αφορά κυρίως οικοδομικές άδειες που είτε έχουν ακυρωθεί με δικαστική απόφαση είτε είχαν προσβληθεί έως τις 11 Δεκεμβρίου 2024.

Κατά το ΣτΕ, η «επανέκδοση των παραπάνω οικοδομικών αδειών προϋποθέτει την ολοκλήρωση περιβαλλοντικού προελέγχου του σχεδίου, που εκπονείται, σε τοπικό επίπεδο, ή, εάν χρειάζεται, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων».

Τι αναφέρει η ανακοίνωση

«Με το 135/2025 πρακτικό επεξεργασίας του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (Προέδρος:Ρ. Γιαννουλάτου, Σύμβουλος, Εισηγητής: Α. Σκούφαλος. Πάρεδρος) κρίθηκε νόμιμο σχέδιο προεδρικού διατάγματος, το οποίο καταρτίστηκε ύστερα από τις 146-149/2025 αποφάσεις της Ολομελείας του Δικαστηρίου σχετικά με την αντισυνταγματικότητα του συστήματος κινήτρων του ΝΟΚ. Το σχέδιο διατάγματος καταρτίστηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 5197/2025, με το άρθρο 68 του οποίου θεσπίστηκε μηχανισμός περιβαλλοντικού ισοδυνάμου για την αντιμετώπιση της χρήσης κινήτρων και προσαυξήσεων βάσει οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί πριν από την έκδοση των παραπάνω ακυρωτικών αποφάσεων του Δικαστηρίου. Πρόκειται, ιδίως, για τις οικοδομικές άδειες που είτε έχουν ακυρωθεί με δικαστική απόφαση είτε είχαν προσβληθεί μέχρι την 11.12.2024, άρα καταλαμβάνονται από την αντισυνταγματικότητα που διέγνωσε το Δικαστήριο και είναι πολύ πιθανό να ακυρωθούν.

Ο μηχανισμός περιλαμβάνει Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), το οποίο χρηματοδοτείται από ποσά περιβαλλοντικού ισοδυνάμου που καταβάλλουν οι ενδιαφερόμενοι, και επανέκδοση των οικοδομικών αδειών με διαδικασία που διαφοροποιείται ανάλογα με το αν έχει ολοκληρωθεί ή όχι ο φέρων οργανισμός της οικοδομής. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει την επιλογή των καταλληλότερων μέτρων περιβαλλοντικού ισοδυνάμου από αυτά που προβλέπει ο ν. 5197/2025 (άρθρο 68 παρ. 2) σε επίπεδο δημοτικής ενότητας ή, για τα μητροπολιτικά συγκροτήματα Αθήνας και Θεσσαλονίκης, δήμου, τούτο δε βάσει περιβαλλοντικού προελέγχου ή, εφόσον συντρέχει περίπτωση, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Το Ε΄ Τμήμα, επαναλαμβάνοντας νομολογία του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, δέχθηκε ότι, στην περίπτωση εννόμων σχέσεων που έχουν κριθεί αμετακλήτως με δικαστικές αποφάσεις, ο νομοθέτης δεν κωλύεται να ρυθμίσει και πάλι τις σχέσεις αυτές με νέους κανόνες δικαίου, εφόσον αυτοί έχουν γενικό χαρακτήρα και δεν ρυθμίζουν μεμονωμένη σχέση. Κατά συνέπεια, το προπεριγραφόμενο σύστημα, που εισήχθη μετά την έκδοση των παραπάνω ακυρωτικών αποφάσεων του Δικαστηρίου, κρίθηκε ως συμβατό με το Σύνταγμα, διότι η, τυχόν, επανέκδοση των παραπάνω οικοδομικών αδειών θα είναι προϊόν νέου διαφορετικού νομοθετικού καθεστώτος, το οποίο δεν αποσκοπεί στην επίλυση συγκεκριμένης διαφοράς, αλλά στη θέσπιση γενικής και αφηρημένης ρύθμισης με κριτήρια αντικειμενικά (ολοκλήρωση ή μη φέροντος οργανισμού κ.λπ.) και απρόσωπα. Κρίθηκε, όμως, ότι, κατά την έννοια των εξουσιοδοτικών διατάξεων, η, τυχόν, επανέκδοση των παραπάνω οικοδομικών αδειών προϋποθέτει την ολοκλήρωση περιβαλλοντικού προελέγχου του σχεδίου, που εκπονείται, κατά τα προαναφερόμενα, σε τοπικό επίπεδο, ή, εάν χρειάζεται, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων».

Ποιες άδειες αφορά

Ο μηχανισμός καλύπτει οικοδομικές άδειες που:

• Ακυρώθηκαν με δικαστικές αποφάσεις ή
• Είχαν προσβληθεί μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 2024 και θεωρούνται «ευάλωτες» λόγω της αντισυνταγματικότητας που διαπίστωσε το ΣτΕ.

Πρόκειται για έργα που κινδύνευαν να «παγώσουν» οριστικά, καθώς το προηγούμενο σύστημα κινήτρων κρίθηκε αντίθετο στο Σύνταγμα.

Τι είναι το ΕΣΠΙΑΠ

Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία του Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ).

Πρόκειται για ένα εργαλείο περιβαλλοντικής αντιστάθμισης, χρηματοδοτούμενο από εισφορές των ενδιαφερομένων, που θα επιτρέπει την επανέκδοση οικοδομικών αδειών με βάση νέα, αυστηρότερα κριτήρια.

Η διαδικασία θα εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το έργο, δηλαδή, αν έχει ολοκληρωθεί ή όχι ο φέρων οργανισμός.

Παράλληλα, για κάθε περιοχή θα εκπονείται περιβαλλοντικός προέλεγχος ή στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ώστε να επιλέγονται τα καταλληλότερα μέτρα για την αποκατάσταση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Τι έκρινε το ΣτΕ

Το Ανώτατο Δικαστήριο επανέλαβε ότι ο νομοθέτης έχει το δικαίωμα να επαναρυθμίζει έννομες σχέσεις, εφόσον το κάνει με γενικούς και αντικειμενικούς κανόνες και όχι για να ευνοήσει συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Έτσι, το νέο πλαίσιο κρίθηκε συνταγματικά ορθό, αφού δεν αποσκοπεί στην επαναφορά ακυρωμένων αδειών με «παραθυράκια», αλλά στη θέσπιση ενός νέου, καθολικού συστήματος με σαφή περιβαλλοντικά κριτήρια.

Προϋπόθεση: περιβαλλοντικός έλεγχος

Το ΣτΕ ήταν σαφές: καμία άδεια δεν επανεκδίδεται χωρίς προηγούμενο περιβαλλοντικό προέλεγχο ή, αν χρειάζεται, στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Μόνο έτσι θα εξασφαλιστεί ότι η αναθεώρηση των αδειών δεν θα επιβαρύνει περαιτέρω το αστικό και φυσικό περιβάλλον.

Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις