Λαμπρό υμνολογικό κείμενο ο περίφημος Ακάθιστος Ύμνος, με αναρίθμητες εκδόσεις και πλήθος μελετών περί αυτού.
Πολλοί είναι οι λόγοι που συνετέλεσαν σε αυτό, κυρίως όμως η εμπνευσμένη ποιητική του πλοκή, η σχεδόν υπερρεαλιστική αλλά και λυρική τεχνοτροπία του, η απολαυστική μελωδία του και φυσικά το θέμα του, που είναι η Παναγία, το κέντρο τής ευλαβείας των Χριστιανών, την οποία υμνολογεί ο Ύμνος.
Ανήκει στην κατηγορία των αρχαιοτέρων υμνογραφημάτων, που ονομάζονται «Κοντάκια» ή «Ύμνοι», ενώ αποτελείται αρχικώς από το «προοίμιο» («Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει…»), που σχετίζεται με τον Ευαγγελισμό τής Θεοτόκου, πλην αργότερα αντικατεστάθη από το: «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…», που δίδει τόνο θριάμβου στον Ύμνο και τον καθιστά ευχαριστήριο προς την Θεοτόκο, που έχει υπάρξει αρωγός σε δύσκολες στιγμές τού Γένους μας.
Ακολουθούν οι 24 «οίκοι», που έχουν αλφαβητική ακροστιχίδα (Α-Ω), εκ των οποίων οι περιττοί (1-3-5-7 κ.λπ.), δηλαδή αυτοί που αρχίζουν από το Α, Γ, Ε, Η κ.λπ., απαρτίζονται από 18 στίχους και έχουν ως «εφύμνιο» το «χαίρε νύμφη ανύμφετε», οι δε άρτιοι (2-4-6-8 κ.λπ.), αυτοί που αρχίζουν από Β, Δ, Ζ, Θ κ.λπ., είναι συντομώτεροι, αποτελούνται από έξι στίχους και έχουν εφύμνιο το «Αλληλούια».
Θέμα τού Ακαθίστου Ύμνου είναι το μυστήριο τής σαρκώσεως τού Ιησού. Αποτελείται από δύο μέρη: το Ιστορικό, (οίκοι Α-Μ), που εξιστορεί τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό τής Θεοτόκου, την αρχαιότερη των Θεομητορικών εορτών, μέχρι την Υπαπαντή, και το Θεολογικό ή Δογματικό (οίκοι Ν-Ω), στο οποίο ο ποιητής ασχολείται με την ενανθρώπηση τού Θεού και τα σωτήρια εξ αυτής αποτελέσματα.
Ως αιτία συνθέσεως του Ύμνου αναφέρεται στο «Συναξάριο» η γνωστή απαλλαγή τής Κωνσταντινουπόλεως από την τρίμηνη πολιορκία των Αβάρων και Περσών επί Αυτοκράτορος Ηρακλείου (626). Δεν αναφέρονται ωστόσο ο χρόνος συνθέσεως τού Ύμνου. Τούτο διότι, όπως έχουν καταλήξει οι μελετητές, ο ύμνος προϋπήρχε και είχε δημιουργηθεί για την εορτή τού Ευαγγελισμού. Προφανώς κατά την τεταραγμένη εκείνη νύκτα τής πολιορκίας, στην Ακάθιστη αγρυπνία προσετέθη το νέο προοίμιο («Τη Υπερμάχω...»).
Δεν αναφέρεται επίσης και παραμένει διαφιλονικούμενο και το όνομα τού ποιητού του Ακαθίστου.
Πολλοί τον θεωρούν έργο τού Ρωμανού τού Μελωδού. Άλλοι τον αποδίδουν στον Πατριάρχη Σέργιο, ο οποίος όμως δεν υπήρξε ποιητής, ήταν δε αιρετικός (υποστηρικτής τού μονοθελητισμού)!
Άλλωστε, όπως σημειώσαμε, ο Ύμνος είχε γραφεί προγενέστερα των γεγονότων τής πολιορκίας... Και άλλα ονόματα προτείνονται, όπως τού Γεωργίου Πισίδη, τού Πατριάρχη Γερμανού Α΄, τού Γεωργίου Σικελιώτη, και τού Πατριάρχη Φωτίου, χωρίς το ζήτημα να έχει ακόμη επιλυθεί...
Οφείλουμε να προσθέσουμε ότι μαζί με τον Ακάθιστο ψάλλεται και ο «Κανόνας τού Ακαθίστου», που αρχίζει με τον δημοφιλή ειρμό «Ανοίξω το στόμα μου», σε ήχο Δ΄ ειρμολογικό (σύντομο). Τα τροπάρια τού Κανόνα είναι έργο τού Υμνογράφου Ιωσήφ τού Ξένου, «μελοποιηθέντα επί των ειρμών που ανήκουν στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό». Ο Κανόνας, με την έμμετρη ιαμβική ακροστιχίδα: «Χαράς δοχείον, σοι πρέπει χαίρειν μόνη, Ιωσήφ», είναι πανηγυρικώτατος και αριστουργηματικός ως προς την ποίηση και το μέλος.
Ο υμνογράφος κατορθώνει να μιμηθεί με τελειότητα την εξαίσια σχετική διήγηση τού Ακαθίστου, με τρόπο προσιτό προς τους ακροατές του. Γι’ αυτό το έργο του κατέστη λαοφιλέστατο ανά τους αιώνες.
Σταχυολογούμε ενδεικτικά φράσεις εξάρσεως με τις οποίες υμνεί την Θεοτόκο ως «Χριστού βίβλον έμψυχον», «παλάτιον τού μόνου Βασιλέως», «θρόνον πύρινον τού Παντοκράτορος», «τού ζώντος ύδατος πηγήν ακένωτον», «ιλαστήριον τού κόσμου», «ουρανών υψηλοτέραν», «γέφυραν μετάγουσαν εκ θανάτου προς ζωήν», «ράβδον μυστικήν», «ευρύχωρον σκήνωμα τού Λόγου» κ.ο.κ.
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
